(...) NhÜ tôi là m¶t phàm tæng, sÓng trong th©i måt pháp, låi thêm phܧc mÕng nghiŒp dÀy. NhÜng trên ÇÜ©ng tu v§i tâm cÓ g¡ng mãnh liŒt, tôi vÅn tin ÇÜ®c mình có con ngÜ©i chân thÆt, lòng tin cûa tôi kiên cÓ không có chút nghi ng©. Tôi không nói vÃn ÇŠ tu chÙng chi cä, chÌ nói lòng tin v»ng ch¡c, Çó là: nÖi tôi có con ngÜ©i chân thÆt.

Ngày trܧc tôi có m¥c cäm là tôi không có ÇÜ®c phܧc duyên nhÜ quí Hòa ThÜ®ng Çi tu tØ thuª nhÕ, næm bäy tu°i, hay mÜ©i m¶t mÜ©i hai tu°i. ñ‰n næm ngoài hai mÜÖi tu°i tôi m§i xuÃt gia, k‹ ra là quá mu¶n rÒi, thÆt là "phܧc mÕng, nghiŒp dÀy"! Khi vào chùa tôi låi ÇÜ®c bi‰t mình tu vào th©i måt pháp, ch¡c không sao ti‰n n°i! Tu là Ç‹ gieo duyên lành cho Ç©i sau ti‰p tøc, ch§ không có chút hy v†ng gì tìm ra Çåo lš cao siêu!

Các ThÀy T° cûa chúng tôi thÜ©ng hay nh¡c: "Mình sanh th©i måt pháp, thôi thì dùng Løc T¿ Di ñà, niŒm PhÆt rÒi sau PhÆt rܧc vŠ nܧc cûa Ngài. Qua ÇÜ®c bên Ãy, dù là hàng hå sanh, hå phÄm cÛng còn vui hÖn cõi Ta Bà Çau kh° nÀy". Yên lòng nhÜ vÆy, tôi không nghï gì hÖn là cÓ g¡ng gieo chút duyên lành v§i PhÆt Pháp.

Tuy nhiên, tôi có thói quen là làm viŒc gì cÛng không dám t¿ mãn. Dù ThÀy T° có dåy nhÜ vÆy, nhÜng khi h†c kinh Çi‹n, tôi thÃy ñÙc PhÆt do ngÒi thiŠn mà thành Çåo. Tôi không chÃp nhÆn niŒm PhÆt Ç‹ ÇÜ®c vŠ nܧc PhÆt làm con dân cûa Ngài, nhÜ vÆy ch¡c là buÒn l¡m. Vì th‰ tôi mò mÅm cÓ làm sao thÃy ÇÜ®c ÇiŠu mà PhÆt Çã dåy.

Chúng tôi thÃy rõ ràng là ñÙc PhÆt do ngÒi thiŠn dܧi c¶i bÒ ÇŠ mà ÇÜ®c giác ng¶, ch§ không phäi niŒm PhÆt mà ÇÜ®c giác ng¶. Vì vÆy, noi gÜÖng Ngài tôi tÆp ngÒi thiŠn. NhÜng kh° n‡i, ai dåy mình ngÒi, džc sách nào Çây? Tôi m§i løc trong Tång Kinh, džc thêm các sách ThiŠn Tông. Sao mà khó hi‹u quá! Tôi rÃt bi quan, Çúng là mình sanh th©i måt pháp, không có phÜÖng cách nào ti‰n tu n°i!

NhÜng tôi có m¶t niŠm tin v»ng ch¡c là mình phäi tu thiŠn m§i mong Çåt Çåo, vì Çó là con ÇÜ©ng mà PhÆt và ChÜ T° Çã Çi. Th‰ nên tôi quy‰t chí tu thiŠn, m¥c s¿ viŒc së ra sao thì ra. Tôi lÃy bän thân mình làm thí nghiŒm, sÓng ÇÜ®c cÛng tÓt, mà ch‰t Çi cÛng tÓt. ChÙ vô lš làm sao, ñÙc PhÆt tu m¶t Çàng, mà không lë mình tu m¶t nÈo?

Và sau Çó khi b¡t ÇÀu th¿c hành, chúng tôi phäi dò dÅm lÀn hÒi vì không có thÀy, không có bån hܧng dÅn Çàng hoàng. Nh© hÒng ân cûa ChÜ PhÆt T° chúng tôi thÃy ÇÜ®c m¶t chút Çåo lš Ç‹ gi» v»ng niŠm tin r¢ng mình có m¶t con ngÜ©i chân thÆt. Và chúng tôi kh£ng ÇÎnh ÇiŠu Çó, không còn nghi ng© gì n»a. Giä sº bây gi© có bao nhiêu lš luÆn nào hay cách mÃy mà nói không có con ngÜ©i chân thÆt, tôi vÅn l¡c ÇÀu không bao gi© chÃp nhÆn.

Tôi dám ví mình nhÜ ngài ñåi Mai Pháp ThÜ©ng. Ngài Pháp ThÜ©ng sau khi tham vÃn Mã T° rÒi, ngài vŠ núi ñåi Mai ª Än. Mã T° nghe tin ngài ª trên núi mà không bi‰t ngài ng¶ cái gì, cho nên sai m¶t vÎ tæng ljn thæm dò. VÎ tæng ljn hÕi:

- Ngài g¥p Mã T° Çã ÇÜ®c cái gì mà vŠ ª núi nÀy?

Ngài Çáp:

- Tôi chÌ nghe Mã T° nói "TÙc Tâm TÙc PhÆt", tôi nhÆn ÇÜ®c lš Çó nên vŠ ª núi nÀy.

VÎ tæng nói:

- Th‰ nhÜng gÀn Çây tôi låi nghe Mã T° nói "Phi Tâm Phi PhÆt".

Ngài trä l©i:

- Ông già Çó låi mê ho¥c ngÜ©i. Dù ông ta nói "Phi Tâm Phi PhÆt", nhÜng tôi chÌ bi‰t "TÙc Tâm TÙc PhÆt" thôi.

Nghe xong, vÎ tæng trª vŠ båch låi v§i Mã T°. Mã T° nói v§i tæng chúng: "Trái mai Çã chín!". NhÜ vÆy "chín" nghïa là sao? Chính Mã T° là thÀy cûa ngài, Çã nói "TÙc Tâm TÙc PhÆt" mà bây gi© Ç°i låi "Phi Tâm Phi PhÆt". Ngài Pháp ThÜ©ng vÅn v»ng lòng tin, khi‰n ngài tu không thÓi chuy‹n.

Tuy tôi tu không b¢ng ngài ñåi Mai, nhÜng tôi tin ch¡c r¢ng nÖi mình có cái không sanh không diŒt. Dù ai có nói gì Çi n»a, tôi vÅn kh£ng ÇÎnh r¢ng nÖi mình có con ngÜ©i chân thÆt, bÃt sanh bÃt diŒt. Vì có con ngÜ©i chân thÆt Çó, chúng ta m§i giäi thoát, chúng ta m§i nhÆp Ni‰t Bàn. N‰u không thì ai giäi thoát? Ai nhÆp Ni‰t Bàn?

Cái chân thÆt nÖi mình không phäi là ÇiŠu xa xôi huyŠn bí mà rÃt là th¿c t‰. N‰u chúng ta cÓ døng tâm nghiŠn ngÅm thì së thÃy ÇÜ®c ÇiŠu Çó, không nghi ng©. Khi thÃy ÇÜ®c cái chân thÆt rÒi, dù ta chÜa làm chû thân nÀy, dù ta chÜa t¿ tåi trong sanh tº, song chúng ta không phäi kh° Çau khi mÃt nó.

Riêng tôi tuy chÜa làm chû ÇÜ®c thân, nhÜng tôi tin ch¡c r¢ng mÃt thân nÀy tôi không lo s®. Và nh»ng ai có chí tu hành cÛng ÇØng m¥c cäm nhÜ tôi ngày trܧc, cho r¢ng mình sanh th©i måt pháp, phܧc mÕng nghiŒp dÀy, v.v..., mà phäi thÃy r¢ng chúng ta còn có duyên v§i Çåo, chúng ta m§i ÇÜ®c s¿ nh¡c nhª cûa thÀy, cûa bån, và džc ÇÜ®c bao nhiêu kinh sách cûa PhÆt, chÜa phäi là chúng ta vô phÀn.

Ngày trܧc chúng tôi rÃt bi quan khi nghï r¢ng th©i måt pháp ngÜ©i tu không bao gi© có chÙng, có Ç¡c, còn th©i chánh pháp thì tu hành m§i mong Ç¡c quä. NhÜng sau nÀy h†c sº PhÆt Giáo rÒi, chúng tôi m§i thÃy không h£n luôn luôn nhÜ vÆy. Th©i chánh pháp, khi ñÙc PhÆt còn tåi th‰ vÅn có nhiŠu Tÿ Kheo thÓi bÒ ÇŠ tâm vì không quy‰t chí tu hành. Còn th©i måt pháp, n‰u chúng ta quy‰t tâm trên ÇÜ©ng tu, cÛng có th‹ ti‰n ÇÜ®c. Chánh pháp hay måt pháp là cÓt ª tâm mình, n‰u mình không quy‰t chí tu hành thì ngay trong th©i chánh pháp cÛng xem nhÜ là måt pháp!

Vì vÆy, chúng ta không có m¥c cäm là mình sanh th©i måt pháp rÒi thä trôi cu¶c Ç©i tu hành, m‡i ngày hai th©i khóa tøng g†i là gieo chút duyên lành v§i Çåo! Chúng ta không nên bi quan nhÜ vÆy mà phäi n‡ l¿c ti‰n tu, m§i có th‹ chuy‹n måt pháp thành chánh pháp. Tinh thÀn cûa ngÜ©i tu là dù sÓng trong th©i bu°i nào, chúng ta cÛng phäi cÓ g¡ng vÜÖn lên, tu hành tinh tÃn cho ljn ngày công hånh viên mãn. (...)

Hòa ThÜ®ng Thích Thanh TØ
ThiŠn ViŒn ThÜ©ng Chi‰u, 1989