ñÓi v§i ngÜ©i ViŒt chúng ta, LÍ Vu Lan (Vu Lan BÒn, Ulambana) ngày r¢m tháng bÄy âm lÎch m‡i næm Çã trª thành truyŠn thÓng là m¶t mùa báo hi‰u cho nh»ng ngÜ©i con hi‰u thäo, chân thành tܪng nh§ ljn công Ön nuôi dÜ«ng cûa Cha MË - còn sÓng cÛng nhÜ Çã qua Ç©i - và cÓ g¡ng tÆn l¿c Ç‹ ÇŠn Çáp công Ön Çó, qua viŒc phøng dÜ«ng mË cha và các thiŒn s¿.

Ngoài s¿ tích Møc KiŠn Liên - Thanh ñŠ, trong kinh Çi‹n PhÆt giáo - Nam Tông cÛng nhÜ B¡c Tông - còn có nhiŠu bài giäng cûa ñÙc PhÆt ljn các ÇŒ tº Ç‹ giúp h† gi» gìn mÓi hòa thuÆn trong gia Çình, Ç‹ cùng nhau tæng trܪng trong chánh pháp. Trong bài vi‰t thô thi‹n nhân dÎp Vu Lan næm nay (1995), tôi xin mån phép ÇÜ®c trình bày m¶t vài Çoån ng¡n trong Kinh ñi‹n Pali, nói vŠ ch» Hi‰u mà ñÙc PhÆt Çã giäng cho các ÇŒ tº. Quí bån džc có th‹ tìm hi‹u thêm qua các kinh sách liŒt kê ª phÀn cuÓi cûa bài vi‰t.

Công ÷n Tr©i Bi‹n

Ca dao ViŒt Nam thÜ©ng ví công Ön cha mË nhÜ núi Thái SÖn, nhÜ nܧc trong nguÒn chäy ra. Trong TÜÖng Ðng B¶ Kinh, ñÙc PhÆt Çã ví công Ön tr©i bi‹n cûa cha mË nhÜ bi‹n cä nghìn trùng. Ngài giäng r¢ng s»a mË nuôi con träi qua nhiŠu Ç©i nhiŠu ki‰p, nên r¶ng bao la và nhiŠu hÖn bi‹n cä:

"... NÀy các tu sï, s»a mË mà các ngÜÖi Çã uÓng, trong khi các ngÜÖi lÜu chuy‹n luân hÒi trong m¶t th©i gian dài, thì nhiŠu hÖn nܧc trong bÓn bi‹n. Vì sao th‰? Vì luân hÒi là vô thÌ, không sao ljm ÇÜ®c. LÜu chuy‹n luân hÒi cûa chúng sanh trùng ÇiŒp nên không th‹ nêu rõ khªi Çi‹m. Vì vô minh che ÇÆy, vì tham ái trói bu¶c tÃt cä các nghiŒp hành cûa chúng sanh."

Trong Tæng Chi B¶ Kinh, ñÙc PhÆt cÛng ví cha mË nhÜ nh»ng ng†n lºa Çáng cung kính, vì cha mË là ngÜ©i Çã Çem låi s¿ sÓng và tæng trܪng cho con cái, cÛng nhÜ ng†n lºa Çem låi nguÒn sÓng, nguÒn næng lÜ®ng cho loài ngÜ©i:

"... NÀy các Bà-la-môn, cha mË cûa các ngÜ©i là các ng†n lºa Çáng cung kính. Vì sao th‰? Vì tØ Çó mà tåo ra s¿ sÓng, s¿ hiŒn h»u. Do Çó cha mË nhÜ là các ng†n lºa thiêng Çáng cung kính, Çáng ÇÜ®c tôn tr†ng, Çáng ÇÜ®c cúng dÜ©ng, và së Çem låi chánh låc"

Vì công Ön cha mË to tát nhÜ th‰, ñÙc PhÆt còn nói r¢ng có hai hång ngÜ©i mà chúng ta không bao gi© trä h‰t Ön ÇÜ®c, Çó là mË và cha (Tæng Chi B¶):

"... Có hai hång ngÜ©i, nÀy các tu sï, Ta nói không th‹ trä h‰t Ön ÇÜ®c. ñó là Cha và MË. N‰u m¶t bên vai cõng mË, m¶t bên vai cõng cha, làm vÆy suÓt træm næm cho ljn træm tu°i cÛng chÜa trä Ön Çû cho cha mË. N‰u có phøng dÜ«ng cha mË v§i m†i báu vÆt trên trái ÇÃt nÀy cÛng chÜa trä Ön Çû. Vì sao th‰? Vì r¢ng cha mË Çã bÕ nhiŠu công sÙc cho con cái, nuôi dÜ«ng chúng cho ljn lúc l§n khôn, và dÅn d¡t chúng vào trong Ç©i nÀy."

ñänh l‹ phÜÖng ñông

Trong Kinh Giáo Th† Thi-ca-la-viŒt (Singalovada Suttanta), TrÜ©ng B¶ Kinh, m¶t bu°i sáng khi ñÙc PhÆt Çi trì bình khÃt th¿c trong thành VÜÖng Xá, Ngài thÃy chàng trai Thi-ca-la-viŒt dÆy s§m, ra khÕi nhà và chÃp tay Çänh lÍ sáu phÜÖng: ñông, Tây, Nam, B¡c, ThÜ®ng, Hå nhÜ l©i cha mË dåy theo truyŠn thÓng mà không hi‹u š nghïa cûa cûa viŒc làm Çó. ñÙc PhÆt giäng r¢ng chÃp tay Çänh lÍ nhÜ th‰ cÛng chÜa Çû, mà cÀn phäi thành tâm quán tܪng các phép cÜ xº v§i ngÜ©i chung quanh: hܧng ñông là s¿ liên hŒ gi»a cha mË và con cái, hܧng Tây là s¿ liên hŒ v® chÒng, hܧng Nam là liên hŒ thÀy trò, hܧng B¡c là liên hŒ bån bè, hܧng ThÜ®ng là liên hŒ gi»a tu sï và cÜ sï, hܧng Hå là liên hŒ gi»a chû nhân và ngÜ©i giúp viŒc.

VŠ liên hŒ gi»a cha mË và con cái, ñÙc PhÆt giäng: " ... Có næm nhiŒm vø ngÜ©i con phäi làm: nuôi dÜ«ng cha mË, làm tròn m†i b°n phÆn ngÜ©i con, gi» gìn gia Çình v§i truyŠn thÓng, bäo vŒ tài sän thØa t¿, và làm tang lÍ khi cha mË qua Ç©i."

Thêm vào Çó, ñÙc PhÆt cÛng giäng: "... Có næm trách nhiŒm cha mË cÀn phäi chu toàn: ngæn chÆn con làm ÇiŠu ác, khuy‰n khích con làm ÇiŠu thiŒn, dåy cho con có ÇÜ®c nghŠ nghiŒp tÓt, tìm ngÜ©i phÓi ngÅu tÓt cho con, và trao gia sän cho con Çúng lúc."

Rõ ràng Çây là m¶t thông ÇiŒp trách nhiŒm, m¶t trách nhiŒm h‡ tÜÖng gi»a cha mË và con cái. Con có næm b°n phÆn v§i cha mË, và cha mË cÛng có næm trách nhiŒm v§i con cái. Khi cha mË và con cái chu toàn các ÇiŠu Çó, thì gia Çình ÇÜ®c hånh phúc, và phÜÖng ñông, theo nghïa bóng nÀy, m§i ÇÜ®c an lành. Lúc Çó viŒc Çänh lÍ vŠ hܧng ñông m§i thÆt s¿ có š nghïa.

Tæng Trܪng Trong Chánh Pháp

ñÙc PhÆt còn khuyên con cái phäi cùng cha mË tu tÆp, tØ bÕ con ÇÜ©ng bÃt thiŒn, dÃn thân vào con ÇÜ©ng thiŒn, giúp nhau tæng trܪng trong chánh pháp. Trong Tæng Chi B¶, PhÆt thuy‰t:

"... Nh»ng ai ÇŠn Ön b¢ng cách nuôi dÜ«ng, cúng dÜ©ng cha mË v§i cûa cäi, vÆt chÃt, tiŠn båc thì không bao gi© Çû Ç‹ trä Ön cha mË. NÀy các tu sï, nh»ng ai ÇÓi v§i cha mË không có lòng tin thì khuy‰n khích, hܧng dÅn, Ç‹ cha mË an trú vào thiŒn pháp; ÇÓi v§i cha mË gian tham thì khuy‰n khích, hܧng dÅn, Ç‹ cha mË an trú vào hånh bÓ thí; ÇÓi v§i cha mË theo ác trí thì khuy‰n khích, hܧng dÅn, Ç‹ cha mË an trú vào chánh trí; nhÜ vÆy thì nh»ng ngÜ©i Çó làm Çû và trä Ön Çû mË và cha."

ñÙc PhÆt giäng r¢ng trä hi‰u b¢ng cách cúng dÜ©ng tài sän vÆt chÃt thì chÜa Çû, mà phäi nh¡m ljn møc Çích tÓi hÆu là cùng nhau tæng trܪng trong chánh pháp, ti‰n ljn s¿ giäi thoát khÕi m†i hoån kh° sinh tº luân hÒi. MuÓn cho cha mË Çåt ÇÜ®c s¿ an bình, hånh phúc tÓi hÆu, thì ngÜ©i con phäi giúp cha mË tØ bÕ các ác hånh và th¿c hiŒn các hånh lành, tØ bÕ gian tham và th¿c hành bÓ thí r¶ng lÜ®ng, tØ bÕ vô minh và chÙng Çåt trí tuŒ.

L®i ´ch cûa Hi‰u Thäo

Chính khi phøng dÜ«ng, nuôi nÃng cha mË, ngÜ©i con së ÇÜ®c hܪng nh»ng công ÇÙc, quä lành do lòng hi‰u thäo Çem låi. ñÙc PhÆt giäng (Tæng Chi B¶):

"... VÎ thiŒn nam tín n» nào v§i nh»ng tài sän do n‡ l¿c tinh tÃn thu hoåch ÇÜ®c, do công sÙc nh†c nh¢n t¿ mình tåo ra, m¶t lòng cung kính cúng dÜ©ng, phøng dÜ«ng cha mË. Cha mË ngÜ©i Ãy, ÇÜ®c s¿ cung kính, phøng dÜ«ng nhÜ th‰, së khªi lên lòng thÜÖng m‰n và cÀu nguyŒn: 'Xin cho con tôi ÇÜ®c sÓng lâu! Xin cho con tôi ÇÜ®c che chª, th† mång an bình!'. NÀy các cÜ sï, m¶t ngÜ©i con hi‰u thäo ÇÜ®c cha mË thÜÖng m‰n nhÜ vÆy, ch¡c ch¡n së tæng trܪng l§n månh trong chánh pháp."

Trong TÜÖng Ðng B¶, ñÙc PhÆt dåy cÜ sï Mataposaka:

" NgÜ©i nào theo chánh pháp,

Nuôi dÜ«ng mË và cha.

Và tåo nhiŠu công hånh,

ÇÓi v§i cha và mË.

Nh© vÆy, bÆc HiŠn thánh,

Trong Ç©i nÀy tán thán,

Sau khi ch‰t ÇÜ®c sanh

Hܪng an låc chÜ Thiên"

Trong Tæng Chi B¶, ñÙc PhÆt giäng r¢ng gia Çình nào có con cái bi‰t hi‰u dÜ«ng cha mË, thì gia Çình Ãy có phܧc báu, Çáng ÇÜ®c tôn tr†ng và cung kính, Çáng ÇÜ®c xem nhÜ ngang hàng v§i Phåm Thiên. Phåm Thiên là nh»ng chÜ Thiên cao nhÃt ª Døc gi§i và S¡c gi§i. Ngài giäng:

"... NÀy các tu sï, nh»ng gia Çình nào có con cái kính lÍ cha mË trong nhà, thì nh»ng gia Çình Ãy ÇÜ®c chÃp nhÆn ngang b¢ng v§i Phåm Thiên, ÇÜ®c chÃp nhÆn nhÜ ngang b¢ng v§i gia Çình các bÆc ñåo sÜ, Çáng ÇÜ®c kính tr†ng và cúng dÜ©ng.

Phåm Thiên là ÇÒng nghïa v§i cha mË. Các bÆc ñåo sÜ là ÇÒng nghïa v§i cha mË. Các bÆc Çáng cúng dÜ©ng là ÇÒng nghïa v§i cha mË. Vì sao th‰? Vì cha mË giúp Ç« con cái rÃt nhiŠu, vì cha mË nuôi dÜ«ng con cái ljn ngày chúng l§n khôn, Çào tåo chúng Ç‹ ÇÜa chúng vào cu¶c Ç©i."

Chính ñ‰ Thích (Sakka), vÎ vua cõi Tam ThÆp Tam Thiên cÛng nh© công ÇÙc phøng dÜ«ng cha mË mà ki‰p sau sinh ÇÜ®c làm vua tr©i (TÜÖng Ðng B¶):

"... Thuª xÜa khi Thiên chû ñ‰ Thích còn là ngÜ©i, vÎ Ãy chÃp trì gi§i luÆt nghiêm túc và m¶t lòng hi‰u dÜ«ng cha mË. Nh© Çó mà ÇÜ®c sanh ra làm vua tr©i ngày hôm nay:

Ai hi‰u dÜ«ng cha mË,

Kính tr†ng bÆc gia trܪng

Nói nh»ng l©i nhu hòa,

TØ bÕ l©i hai lÜ«i,

Ch‰ ng¿ lòng gian tham,

Là m¶t ngÜ©i chân th¿c,

Nhi‰p phøc m†i sân hÆn.

V§i m¶t ngÜ©i nhÜ vÆy,

chÜ Thiên Tam ThÆp Tam,

g†i là bÆc cao quí. "

K‰t LuÆn

Trên Çây chÌ là sÖ lÜ®c vŠ m¶t vài l©i PhÆt dåy, ghi chép trong kinh Çi‹n, vŠ ch» Hi‰u. ñÙc PhÆt Çã nói rÃt nhiŠu vŠ công Ön tr©i bi‹n cûa cha mË, nói ljn trách nhiŒm cûa con cái Ç‹ ÇŠn Çáp công Ön to l§n Çó. Hình thÙc lÍ nghi không phäi là chính y‰u, mà chính các hành Ƕng th¿c tiÍn phøng dÜ«ng, cúng dÜ©ng cha mË m§i là quan tr†ng. Phøng dÜ«ng cha mË së tåo ra nhiŠu phܧc báu cho bän thân ta - hiŒn tiŠn và ki‰p sau, và cho hånh phúc gia Çình ta. ñÙc PhÆt còn dåy r¢ng cách trä Ön tÓt ÇËp và ÇÀy Çû nhÃt là cùng cha mË v»ng niŠm tin nÖi chánh pháp, cùng nhau bܧc vào con ÇÜ©ng chánh thiŒn, bÕ ác gi§i, bÕ gian tham, theo Ç©i sÓng Çåo ÇÙc, th¿c hành hånh bÓ thí, bÕ con ÇÜ©ng vô minh tÓi tæm và hܧng ljn ánh sáng cûa trí tuŒ quang minh, Ç‹ thoát vòng sinh tº Çau kh° .

Bình Anson

Perth, Western Australia

Mùa Vu Lan 1995

Tham Khäo

1. TrÜ©ng B¶ Kinh. ViŒn Nghiên CÙu PhÆt H†c ViŒt Nam, 1991.

2. TÜÖng Ðng B¶ Kinh. ViŒn Nghiên CÙu PhÆt H†c ViŒt Nam, 1993.

3. Tæng Chi B¶ Kinh. ViŒn PhÆt H†c Vån Hånh, 1980.

4. Thích ThiŒn Siêu và Thích Minh Châu, 1993. Ch» Hi‰u Trong ñåo PhÆt. H¶i PhÆt Giáo ThØa Thiên.