Trong 45 næm truyn giäng
con ÇÜ©ng giäi thoát, ñÙc
PhÆt thu nhÆn rÃt nhiu Ç
tº, có ngÜ©i xuÃt gia theo ngài
và lÆp thành Tæng Çoàn
(Sangha), có ngÜ©i cÛng còn tåi
gia, gi là các cÜ sï. Vùng
truyn giáo cûa ngài là vùng
ñông B¡c n ñ¶ giáp
biên gi§i xÙ Nepal, dc theo các
nhánh sông thÜ®ng nguÒn sông
Gange (H¢ng hà) [1, 2, 3].
Ngài thÜ©ng ÇÜ®c
gi là ñÙc PhÆt CÒ ñàm
(Buddha Gotama). Ch» "PhÆt" là ting
gi t¡t cûa "PhÆt ñà",
phiên âm tØ ch» Phån "Buddha"
- ngÜ©i bình dân Vit Nam có
nÖi gi là ông Bøt - nghïa
là ngÜ©i Çã giác ng¶
(Giác Giä) . Trong các kinh sách ghi
låi, ngài thÜ©ng t¿ gi mình
là Tagatatha (NhÜ Lai). Ngài có rÃt
nhiu Ç tº tØ các quÓc
gia trong vùng, gÒm Çû mi thành
phÀn trong xã h¶i, lÙa tu°i, nam
n», và tØ nhiu nguÒn gÓc
tín ngÜ«ng khác nhau.
ñÙc PhÆt Çã
Ç låi m¶t kho tàng PhÆt Pháp
quí giá gÒm nhiu bài thuyt
giäng (Kinh, Sutta), thÜ©ng ÇÜ®c
gi t°ng quát là "tám vån
bÓn ngàn" pháp môn, trong nhiu
dÎp giäng dåy cho hàng Ç
tº tu sï, bÆc thánh thanh væn, vua
chúa, cÜ sï, ... V§i s¿ phát
trin và bành trܧng cûa Tæng
Çoàn, ngài Ç¥t ra nhiu
gi§i luÆt Ç tåo Çiu
kin thuÆn l®i trong công vic tu tÆp
(Vinaya, Gi§i). V§i sÓ tài liu hån
ch và tÀm hiu bit còn hån
hËp, tôi chÌ xin trình bày tóm
t¡t b¶ kinh Çin ñåi Tång
theo h Pali (Nam Phån) trong bài vit
nÀy.
1. Kt TÆp Kinh ñin
1.1 Kt TÆp ñÀu
Tiên
BÓn tháng sau khi ñÙc
PhÆt tÎch dit (543 trܧc Tây
lÎch), Tÿ khÜu Ma Ha Ca Dip (Maha Kassapa)
triu tÆp m¶t Çåi h¶i các
vÎ tu sï (Tÿ khÜu, Bikkhu), ngày nay
ÇÜ®c gi là ñåi H¶i
Tæng Già I, tåi vùng ÇÒi
núi ngoåi thành Rajagaha (VÜÖng
Xá). Møc Çích là Ç
kt tÆp các bài kinh giäng và
các Çiu luÆt thành m¶t h
thÓng ch¥t chÈ hÖn [4]. Chû trì
phÀn LuÆt là Tÿ khÜu Upali (Ðu
Ba Ly), và chû trì phÀn Kinh là
Tÿ khÜu Ananda (A Nan ñà), là ngÜ©i
cÆn s¿ v§i ñÙc PhÆt và
vì th có nhiu dÎp nhÃt
Ç nghe và ghi nh§ các bài
giäng cûa ngài. ñåi h¶i gÒm
khoäng 500 vÎ cao tæng duyt låi các
gi§i luÆt và các bài thuyt
pháp, s¡p xp thành hai nhóm chính:
LuÆt Tång và Kinh Tång. Qua nh»ng
thu thÆp lúc Çó, Kinh Tång ÇÜ®c
phân chia làm 4 B¶ chính.
1.2 Kt TÆp LÀn
ThÙ Hai
Trong 45 næm ho¢ng dÜÖng
Çåo pháp, ñÙc PhÆt Çã
Çi nhiu nÖi, giäng Çåo cho
nhiu ngÜ©i và kt nåp nhiu
Ç tº. Các Ç tº cûa
ngài ª räi rác kh¡p nÖi, không
th nào cùng v tham d¿ ñåi
h¶i ÇÀu tiên. Do Çó có
th có m¶t sÓ bài thuyt giäng
và gi§i luÆt phø do ñÙc
PhÆt Ç¥t ra Çã không ÇÜ®c
kt tÆp trong kÿ ñåi h¶i Çó
[4].
Vì vÆy mà khoäng
100 næm sau, m¶t Çåi h¶i kt
tÆp kinh Çin ÇÜ®c t° chÙc,
theo yêu cÀu cûa tæng chúng thành
Vesali và Vajji [5]. Sau lÀn kt tÆp
nÀy, LuÆt Tång ÇÜ®c mª
r¶ng v§i các gi§i luÆt mà các
Çåi biu cho r¢ng Çã không
ÇÜ®c kt tÆp trong kÿ ñåi
H¶i I, và m¶t sÓ các bài
kinh giäng khác chÜa kt tÆp, tåo
thành m¶t b¶ kinh thÙ 5 cûa Kinh
Tång (Tiu B¶).
Sau lÀn kt tÆp nÀy,
LuÆt Tång và Kinh Tång xem nhÜ Çã
thành hình, và các bài giäng
có lë cÛng giÓng nhÜ bài
giäng mà chúng ta có ÇÜ®c
trong b¶ ñåi Tång hin nay [4].
1.3 Kt TÆp LÀn
ThÙ Ba
M¶t træm næm sau Çó,
PhÆt lÎch 218, vua Asoka (A Døc) cûa
n ñ¶ cho triu tÆp ñåi
h¶i lÀn thÙ III dܧi s¿ chÌ
Çåo cûa Tÿ khÜu Møc Kin
Liên Tu ñ (Moggaliputta Tissa). Tiu B¶
cûa Kinh Tång låi ÇÜ®c mª
r¶ng và kt tÆp thêm nhiu bài
kinh giäng khác. Quan trng hÖn ht
là vic ñåi h¶i Çã
Çúc kt các bài bình luÆn
v tâm l, tâm linh, th tính
và s¿ tܧng cûa vån pháp,
tåo thành LuÆn Tång (Abhidhamma, Vi Diu
Pháp).
1.4 Kt TÆp LÀn
ThÙ TÜ
Khoäng næm 20 trܧc
Tây LÎch, 500 næm sau ngày PhÆt
nhÆp ñåi Nit Bàn, các vÎ
Tÿ khÜu cûa phái Mahavihara (ñåi
T¿ Vin) ª Tích Lan triu tÆp
ñåi H¶i Tæng Già IV tåi Aluhivihara
- gÀn thành phÓ Kandy ngày nay [1],
kt tÆp låi các phÀn Kinh, LuÆt,
và Çúc kt phÀn LuÆn Tång
[6]. ñ gìn gi» các bài
giäng cûa ñÙc PhÆt dù Çã
kt tÆp nhÜng chÌ truyn khÄu
trong 500 næm qua, ba tång kinh Çin ÇÜ®c
cho vit låi trên m¶t loåi giÃy
b¢ng lá bÓi [4]. TØ Çó
Tam Tång Pali ÇÜ®c thành hình,
và không còn thay Ç°i nào
khác.
Trong th©i kÿ gÀn Çây,
Min ñin có t° chÙc hai kÿ
kt tÆp khác: kt tÆp lÀn
thÙ 5, næm 1870, và lÀn thÙ
6, næm 1954. Tuy nhiên các kÿ kt
tÆp nÀy chÌ Ç làm sáng
tÕ các Çim chính trong kinh,
nhÜng không thay Ç°i gì trong b¶
Tam Tång [5].
2. Tam Tång Kinh ñin
"Tång" hay "Tàng"
là giÕ chÙa, ch° chÙa, ting
Pali gi là Pitaka. Ngày xÜa tåi
các chùa l§n ª nܧc ta thÜ©ng
có m¶t thÜ vin gi là "Tàng
Kinh Các" Ç lÜu tr» các
b¶ kinh quí. Tam Tång theo ting Pali gi
là Tipitaka, Ba GiÕ ChÙa (The Three Baskets),
gÒm có LuÆt Tång (Vinaya Pitaka), Kinh
Tång (Sutta Pitaka), và LuÆn Tång (Abhidhamma
Pitaka). Sau Çây là sÖ lÜ®c
v các tång nÀy:
2.1 LuÆt Tång
Tång nÀy bao gÒm các
gi§i luÆt và nghi lÍ cho nam tu sï
(Bikkhu, Tÿ KhÜu) và n» tu sï (Bikkhuni,
Tÿ KhÜu Ni), cách thÙc gia nhÆp
tæng Çoàn, truyn gi§i luÆt,
sinh hoåt tæng chúng, cách hành
xº trong các trÜ©ng h®p vi phåm
gi§i luÆt, vv. Tång nÀy thÜ©ng
ÇÜ®c chia làm 3 phÀn: B¶ Gi§i
B°n (Patimokkha, Ba La ñ M¶c Xoa), ñåi
PhÄm (Mahavagga), và Tiu PhÄm (Cullavagga)
[8].
2.2 Kinh Tång
GÒm 5 b¶ chính (Nikaya):
TrÜ©ng B¶ (Digha Nikaya), Trung B¶ (Maj-jhima
Nikaya), TÜÖng Ðng B¶ (Sam-yutta Nikaya), Tæng
Chi B¶ (Anguttara Nikaya), và Tiu B¶ (Khuddaka
Nikaya). Trong h Hán-Sanskrit (B¡c Phån),
Kinh Tång gÒm 4 b¶ A Hàm (Agamas): TrÜ©ng
A Hàm, Trung A Hàm, Tæng NhÃt A Hàm,
và Tåp A Hàm. Tuy nhiên, các
b¶ A Hàm nguyên bän ting Sanskrit
Çã bÎ thÃt låc, mà hin
nay chÌ còn các b¶ ch» Hán
tØ nhiu nguÒn gÓc khác nhau
[6].
TrÜ©ng B¶ Kinh gÒm
34 quyn, Çã ÇÜ®c dÎch
sang Vit ng», trong Çó có hai
quyn ph° thông nhÃt: Kinh ñåi
Bát Nit Bàn (Maha Parinibanna Sutta) và
Kinh ñåi Quán Nim (Maha Sati-pattana
Sutta). Ngoài các bài thuyt giäng
cûa ñÙc PhÆt, B¶ nÀy cÛng
có các bài giäng cûa ñåi
ñÙc Sariputta (Xá L®i PhÃt), vÎ
Ç tº hàng ÇÀu có
tài thuyt giäng hùng bin nhÃt
th©i Çó, và các vÎ Ç
tº ni ting khác.
Trung B¶ gÒm có 152
bài kinh s¡p xp trong 15 phÄm, theo tØng
chû Ç. B¶ kinh nÀy rÃt ph°
thông trong gi§i PhÆt tº sº døng
Anh ng». Bän dÎch Anh ng» ÇÜ®c
hiu chÌnh nhiu lÀn, và bän
dÎch m§i nhÃt së ÇÜ®c xuÃt
bän bªi h¶i Buddhist Publication Society, Tích
Lan, trong næm nay (1995). Các bài kinh quan
trng thÜ©ng có liên quan Çn
phép hành thin quán nim (Satipattana
Sutta), chính kin (Sammaditthi), cách tÎnh
tâm (Kakacupama), cu¶c Ç©i ñÙc
PhÆt (Ariyaparyesana), tÙ diu Ç
(Mahahatthipadopama), không tính (Culasunnata), quán
nim hÖi thª (Anapanasati), vv... Có th
nói Çây là m¶t b¶ kinh quan
trng nhÃt, bao gÒm các bài giäng
thit yu trên ÇÜ©ng tu tÆp,
th¿c hành l©i PhÆt dåy.
TÜÖng Ðng B¶ gÒm
2,889 bài kinh ng¡n, chia làm 5 chÜÖng
và 56 phÄm. ñây là tÆp h®p
các bài kinh có chû Ç
giÓng nhau v m¶t Çim thäo
luÆn, ho¥c v m¶t nhân vÆt nào
Çó trong th©i ñÙc PhÆt.
Có nh»ng bài giäng quan trng v
12 nhân duyên và v 37 phÀn bÒ
Ç (37 phÄm tr® Çåo).
Tæng Chi B¶ là b¶
kinh d¿a theo cách s¡p xp sÓ hc,
tØ các chû Ç có liên
quan Çn 1 phÀn tº, 1 yu tÓ,
dÀn dÀn lên Çn các chû
Ç có 11 phÀn tº hay yu tÓ.
Vì vÆy, b¶ kinh ÇÜ®c chia làm
11 chÜÖng, gÒm 2,308 bài kinh.
Tiu B¶ thÆt ra không
phäi là b¶ sách nhÕ, mà
là tÆp h®p 15 b¶ sách nhÕ.
Các kinh quan trng và ph° thông
là Kinh Hånh Phúc (Mangala Sutta), Tam Bäo
(Ratana), TØ Bi (Metta), Pháp Cú (Dhammapada),
Túc Sanh Truyn (Jakata), Trܪng Lão
K (Theragatha), Trܪng Lão Ni K (Therigatha),
PhÆt Sº (Buddhavamsa).
2.3 LuÆn Tång
ñây là tÆp h®p
các bài giäng và tham luÆn cûa
các vÎ Tÿ khÜu Ç giäi
thích và ghi chú các Çiu
PhÆt dåy trong Kinh và LuÆt Tång,
ÇÒng th©i trình bày v th
tính và s¿ tܧng cûa vån
pháp, phân giäi trit hc và
tâm l hc. LuÆn Tång gÒm có
7 quyn: Pháp tø (Dhammasangani), Phân
bit (Vi-bhanga), Gi§i thuyt (Dhatukatha), Nhân
thi thuyt (Puggala Pannatti), Bin giäi (Kathavathu),
Song luÆn (Yamaka), và Nhân duyên thuyt
(Patthana).
3. ñåi Tång
Vit Ng»
M¥c dù PhÆt Giáo là m¶t tôn giáo l§n và Çã có m¥t lâu Ç©i tåi ÇÃt nܧc Vit Nam trên 18 th k, cho Çn nay chúng ta vÅn chÜa có m¶t b¶ Tam Tång ÇÀy Çû b¢ng ch» Vit. ñiu nÀy Çã ÇÜ®c ghi nhÆn tØ ÇÀu thÆp niên 1950 [5], mà Çã 40 næm qua, công tác dÎch thuÆt vÅn chÜa hoàn tÃt. M¶t d¿ án phiên dÎch và Ãn hành ñåi Tång Kinh Vit Nam Çã b¡t ÇÀu trª låi tØ næm 1989, d¿a trên các b¶ ch» Pali và ch» Hán. ñn nay (1996), qu vÎ Hòa ThÜ®ng Çã phát hành các b¶: TrÜ©ng B¶ (và TrÜ©ng A Hàm), Trung B¶ (và Trung A Hàm), TÜÖng Ðng B¶, và Tæng Chi B¶.
Trong khi ch© Ç®i m¶t
b¶ ñåi Tång Vit ng», quí
vÎ PhÆt Tº nào muÓn nghiên
cÙu thêm thì có th tìm
Çc b¶ ñåi Tång b¢ng
Anh ng» [7], do h¶i Pali Text Society, London, Ãn
hành. H¶i nÀy b¡t ÇÀu dÎch
Tam Tång tØ næm 1909, Çã hoàn
tÃt công tác dÎch thuÆt, và
thÜ©ng xuyên hiu chÌnh các
bän dÎch. GÀn Çây, công tác
hiu chÌnh låi có thêm các
Çóng góp quan trng cûa h¶i
Buddhist Publication Society, Tích Lan. ñÎa
chÌ liên låc:
1. Pali Text Society, 73 Lime Walk, Oxford OX3-7AD, United King-dom.
2. Buddhist Publication Society, 54 Sangharaja
Mawatha, Kandy, Sri Lanka.
Bình Anson,
Mùa PhÆt ñän 1995 (PL 2539)
(Hiu chÌnh: 04/1996)
Tham Khäo
[1] Narada Mahathera (1980), The Buddha and His Teachings, Buddhist Publication Society, Sri Lanka (ñÙc PhÆt và PhÆt Pháp, bän dÎch Vit ng» cûa Phåm Kim Khánh)
[2] Thích NhÃt Hånh (1992), ñÜ©ng XÜa Mây Tr¡ng, Lá BÓi, France
[3] Sister Vijira and Francis Story (1988), The Maha Parinibbana Sutta, Buddhist Publication Society, Sri Lanka
[4] Bodhesako (1984), Beginnings: The Pali Suttas, Buddhist Publication Society, Sri Lanka
[5] Thích ñÙc NhuÆn (1983), PhÆt Hc Tinh Hoa, PhÆt Hc Vin QuÓc T, USA
[6] Christmas Humprhey (1962), Buddhism, Penguin Books, UK
[7] Russell Webb (1991), An Analysis of The Pali Canon, Buddhist Publication Society, Sri Lanka
[8] Thích ChÖn Thin (1991),
Tæng Già Th©i ñÙc PhÆt,
Vin Nghiên CÙu PhÆt Hc Vit
Nam, Vit Nam